Nhiều người vẫn nghĩ rằng tấm bằng đại học là “tấm vé vàng” để bước vào một công việc tốt, thu nhập cao. Tuy nhiên, thực tế cho thấy không ít người dù không có bằng đại học vẫn thành công rực rỡ. Vấn đề không nằm ở việc bạn học tới đâu, mà là bạn biết mình muốn gì, có kỹ năng gì và kiên trì đến mức nào.
Nếu bạn đang băn khoăn không có bằng đại học thì nên làm gì, bài viết này sẽ gợi ý cho bạn những hướng đi thực tế, phù hợp với nhu cầu thị trường lao động hiện nay.
1. Thực trạng người lao động không có bằng đại học tại Việt Nam
Tại Việt Nam, tỷ lệ người không học đại học khá cao, đặc biệt ở nhóm lao động phổ thông hoặc những người lựa chọn học nghề. Tuy nhiên, cơ hội việc làm vẫn rộng mở nhờ các ngành nghề không yêu cầu bằng cấp nhưng cần kỹ năng thực hành, khả năng giao tiếp hoặc kinh nghiệm.
Thị trường lao động đang thiếu hụt nhân lực ở nhiều mảng như dịch vụ, thương mại điện tử, kỹ thuật, logistics, xuất khẩu lao động… Đây chính là cơ hội cho những ai biết nắm bắt.
2. Không có bằng đại học thì nên làm gì?
Không có bằng đại học không phải là rào cản nếu bạn chủ động học nghề, rèn kỹ năng và tìm kiếm cơ hội việc làm phù hợp. Điều quan trọng nhất là kiên trì, nỗ lực và sẵn sàng thay đổi để thích ứng với thị trường.
a. Học nghề và làm việc tay nghề cao
Ví dụ: Thợ điện, thợ cơ khí, sửa xe máy, cắt tóc, làm bánh, đầu bếp…
Ưu điểm: Nhanh ra nghề, chi phí học thấp, nhu cầu cao.
b. Kinh doanh online hoặc bán hàng
Bán hàng qua Shopee, TikTok Shop, Facebook Marketplace…
Không yêu cầu bằng cấp, chỉ cần biết marketing, chăm sóc khách hàng và quản lý kho.
Nếu làm tốt, lợi nhuận có thể vượt xa mức lương văn phòng.
c. Làm việc trong lĩnh vực dịch vụ
Các công việc như phục vụ, lễ tân, hướng dẫn viên, chăm sóc khách hàng…
Đòi hỏi kỹ năng giao tiếp, thái độ chuyên nghiệp hơn là bằng cấp.
d. Xuất khẩu lao động
Chương trình XKLĐ Nhật Bản, Đài Loan… làm việc trong nhà máy, nông nghiệp, xây dựng.
Không yêu cầu bằng đại học, chỉ cần sức khỏe tốt, có thể học thêm ngoại ngữ.
Thu nhập từ 25 – 40 triệu/tháng, tiết kiệm được vốn lớn sau vài năm.
e. Chạy xe công nghệ hoặc giao hàng
Grab, Be, Gojek, Shopee Express…
Linh hoạt thời gian, thu nhập tùy năng suất.
f. Học chứng chỉ nghề ngắn hạn
Thiết kế đồ họa, digital marketing, lập trình cơ bản, pha chế, làm đẹp…
Thời gian học 3 – 6 tháng, có thể xin việc ngay.
g. Làm tự do
Viết content, thiết kế, chỉnh sửa video, dịch thuật…
Chỉ cần kỹ năng và sản phẩm chất lượng, không cần bằng cấp.
h. Tham gia các khóa đào tạo kỹ năng mềm
Kỹ năng giao tiếp, bán hàng, đàm phán… giúp bạn tự tin và dễ xin việc.
i. Kinh doanh nhỏ
Quán cà phê, tiệm tạp hóa, cửa hàng ăn uống…
Bắt đầu từ quy mô nhỏ, tích lũy kinh nghiệm rồi mở rộng.
j. Làm việc tại các khu công nghiệp
Công nhân sản xuất, kiểm tra chất lượng, đóng gói sản phẩm…
Ổn định, có bảo hiểm và chế độ phúc lợi.
Biết tiếng Trung nhưng không có bằng đại học
3. Không có bằng đại học thì làm nghề gì?
Không có bằng đại học không có nghĩa là cơ hội nghề nghiệp bị đóng lại. Thực tế, thị trường lao động hiện nay rất cần nhân lực ở nhiều ngành nghề không yêu cầu bằng cấp nhưng đòi hỏi kỹ năng, kinh nghiệm và thái độ làm việc tốt.
Nghề kỹ thuật và tay nghề cao
Nghề dịch vụ – bán hàng
Kinh doanh online hoặc tự doanh
Nghề trong lĩnh vực làm đẹp
Nghề lái xe – vận tải – giao nhận…
4. Ưu và nhược điểm khi không có bằng đại học
Người không có bằng đại học vẫn có nhiều cơ hội việc làm tuy nhiên cũng có mặt hạn chế.
Ưu điểm:
Tiết kiệm thời gian và chi phí học đại học.
Có thể đi làm sớm, tích lũy kinh nghiệm và thu nhập.
Linh hoạt lựa chọn nghề theo sở thích.
Nhược điểm:
Khó tiếp cận một số vị trí yêu cầu trình độ cao.
Phải cạnh tranh bằng kỹ năng, kinh nghiệm thay vì bằng cấp.
Dễ bị giới hạn mức lương khởi điểm nếu không nâng cấp bản thân.
5. Phải làm gì khi không có bằng đại học?
Liên tục học hỏi: Bằng cách đọc sách, tham gia khóa học online, học nghề mới.
Xây dựng kỹ năng mềm: Giao tiếp, làm việc nhóm, quản lý thời gian.
Tích lũy kinh nghiệm: Làm nhiều vị trí để hiểu thị trường.
Mở rộng mối quan hệ: Kết nối với những người cùng ngành để học hỏi và tìm cơ hội.
Không có bằng đại học không đồng nghĩa với việc bạn sẽ thất nghiệp hay thu nhập thấp. Ngược lại, nếu bạn biết tận dụng lợi thế, phát triển kỹ năng và chọn hướng đi đúng, bạn vẫn có thể đạt được sự nghiệp ổn định và thành công.
Điều quan trọng là đừng so sánh bản thân với người khác, hãy tập trung vào thế mạnh của mình và không ngừng hoàn thiện. Trong thời đại 4.0, kỹ năng thực tế và tinh thần học hỏi mới là “tấm bằng” quý giá nhất.
Tin mới:
